Türkiye BES’e geçişini yapıyor. 1 Ocak 2017’den itibaren ilk geçişler başladı. Kademeli olarak geçiş yapılacak BES sistemine, çalışanlar şirketler aracılığıyla katılacaklar. Otomatik katılımın ardından sistemden ayrılmak isteyenler olursa, hiç bir zarara uğramadan sistemden ayrılabilecekler. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından kabul edilen ve T.C. Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren zorunlu BES konusunda akıllara takılan, yanıt aranan pek çok soru var. İlk kez BES yaptıracakların yanı sıra, hali hazırda bir BES’e dahil olan çalışanlar ise kendi durumlarının ne olacağı sorusunu soruyor. İşte “BES nedir?” sorusunun yanıtı ve konunun detayları…
BES NEDİR?
Bireysel Emeklilik Sistemi, kısaca BES, sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcı unsurlarından biri olarak görülmektedir. Aktif çalışanların, çalışma hayatları süresince kazançlarının bir kısmını biriktirerek emekli olmalarının ardından mevcut refah seviyesinin korunmasının amaçlandığı BES, aynı zamanda uzun vadeli finansal kaynak yaratmakta ve istihdamın arttırılmasında rol oynamaktadır. Gönüllü katılım esasına dayanan bir sistem olmakla birlikte, Türkiye’de yapılan düzenleme ile 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren zorunlu hale gelmiştir. Otomatik katılım olarak da ifade edilen sistemden ayrılmak isteyenler, ilk 2 ayın ardından sistemden çıkabilirler.
ZORUNLU BES KİMLERİ KAPSIYOR?
T.C. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren uygulama, 45 yaşın altında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan kamu ve özel sektör çalışanlarının tamamını kapsamaktadır.
ZORUNLU BES’E KATILIM VE ÇIKMA
Otomatik katılım olarak uygulanacak BES sistemine katımlar iş verenler aracılığıyla gerçekleştirilecektir. Müsteşarlık tarafından uygun görülen bir emeklilik şirketi ile anlaşan şirketler üzerinden çalışanlar sisteme katılacaklar. Emeklilik şirketleri ise 31 Mayıs 2016 tarihli 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun hükümlerine uygun olarak bir emeklilik sözleşmesi hazırlar ve çalışanlar plana dahil edilir. Tüm bunların ardından iş verenler bunu çalışanlarına tebliğ ederler. Her ne kadar adında “zorunlu” ifadesi bulunsa da, bu ilk katılım aşamasında geçerlidir. Sonrasında sistemde çalışanlar sistemden ayrılmak istemeleri durumunda iki ay içerisinde cayabilirler. Cayma durumunda her hangi bir maddi kayıp yaşanmaz. Sistemden çıkan çalışanlara 10 iş günü içerisinde yatırdıkları katkı payları iade edilmektedir. Ancak bu durumda ve ilk 3 yıl içerisinde zorunlu BES’ten vazgeçilmesi durumunda devlet katkısını almak mümkün değildir.
MAAŞLARDAN NE KADAR KESİNTİ YAPILACAK?
BES sistemine katılmanız halinde prime esas kazancın %3’ü çalışanların maaşlarından kesilecek ve sisteme aktarılacaktır. Ancak isteyenler daha fazla kesinti yapılmasını da talep edebilmektedir. Üst sınırla ilgili bir kısıtlama bulunmamaktadır. Sistemde kalınması durumunda her ay katkı paylarına devlet %25 oranında katkıda bulunacaktır.
ÖDEMEDE GECİKME OLURSA NE OLUR?
Ödemeler şirket üzerinden yapılmaktadır. Eğer işvereniniz ödemenizi zamanında yapmazsa, parasal kaybınızı karşılamak durumundadır.
İŞ DEĞİŞTİRME YA DA İŞVERENİN İFLASI DURUMUNDA NE OLACAK?
Zorunlu BES sistemine geçtikten sonra iş değiştirmek isterseniz bir sorun yaşamazsınız. Yeni işvereninizin bir BES planı varsa, önceki birikiminiz buradaki sisteme aktarılır ve hiç bir kayıp yaşamadan sistemde kalmaya devam edebilirsiniz. Diğer yandan çalışılan iş yerinin iflası durumunda da sistemdeki çalışanlar zarara uğramaz, çünkü devlet güvencesi altında olurlar. İşveren durumu ihlal etmesi durumunda ise devlet yaptırımıyla karşılaşacaktır.
MEVCUT SİSTEMDE OLANLAR NE OLACAK?
Halihazırda BES’e kayıtlı olanlar zorunlu BES durumunda ne olacağını merak ediyor. Eğer çalışan iki BES’inin olmasında bir sorun görmüyorsa her ikisini de devam ettirebilir. Ancak istemediği takdirde zaten 2 ay içerisinde otomatik katılımdan ayrılma hakkınız bulunuyor. Mevcut BES’in iptal ettirilip otomatik katılıma aktarılması, taşınması gibi bir durum söz konusu değildir.
e-DEVLET’TEN TAKİP EDEBİLİRSİNİZ
Türkiye Sigorta Birliği açıklamasına göre, BES’te katılımcıların bilgilendirilmesi amacıyla e-Devlet’te e-Hizmetler bölümündeki Emeklilik Gözetim Merkezi sekmesinde “Bireysel Emeklilik Sistemi Devlet Katkısı Kullanım ve Limit Bilgileri Sorgulama” servisi başlatıldı. Temmuz 2016 sonunda kullanıma açılan servis aracılığıyla katılımcılar sistemdeki tüm sözleşmelerine ilişkin olarak; temel sözleşme bilgilerini, hesaplanan devlet katkısı tutarını ve ilgili yıl için kalan devlet katkısı limitini e-Devlet üzerinden takip edebiliyor.
OTOMATİK BES NE ZAMAN BAŞLAYACAK?
*Çalışan sayısı 1.000 ve üzeri olan şirketler; 1 Ocak 2017
*Çalışan sayısı 250 – 999 arasında olan şirketler; 1 Nisan 2017
*Çalışan sayısı 100 – 249 arasında olan şirketler; 1 Temmuz 2017
*Çalışan sayısı 50 – 99 arasında olan şirketler; 1 Ocak 2018
*Çalışan sayısı 10 – 49 arasında olan şirketler; 1 Temmuz 2018
*Çalışan sayısı 5 – 9 arasında olan şirketler; 1 Ocak 2019
DEVLET KATKISI NE KADAR OLACAK?
Zorunlu BES’te devlet katkı payına %25 oranında katkı sağlamaktadır. Sistemde kalınması durumunda ise ilave 1000 TL devlet katkısı sağlanacaktır. Emeklilik hakkı kullanıldığında, bireysel emeklilik hesabında bulunan birikimini en az 10 yıl süreli bir yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih edene, birikiminin %5’i karşılığında ek devlet katkısı sağlanacak. Sistemde kalma süresine göre devlet katkısı aşağıdaki gibi olacaktır:
0-3 yıl – %0
3-6 yıl – %15
6-60 yıl – %35
10 yıl ve üzeri %60
Emeklilik Dönemine kadar – %100